De sportverenigingen van de toekomst zijn te vinden in Rotterdam

Het ondertaande artikel schreef ik voor het vaktijdschrift Sportaccom.

De Gemeente Rotterdam heeft zich als taak gesteld om sportverenigingen te laten verduurzamen. Geen eenvoudige opdracht omdat sportclubs vaak niet over de middelen, mankracht en knowhow beschikken om hieraan invulling te geven. De gemeente realiseerde zich dat en biedt een helpende hand door een pakket duurzame maatregelen, energiemonitoring én financiering beschikbaar te stellen die sportverenigingen in staat stellen zowel te vergroenen als te bezuinigen. Alexandra van Huffelen, wethouder Duurzaamheid, Binnenstad en Buitenruimten en Penny Nugteren die via Sportsupport -een stichting die zich inzet voor vitale sportverenigingen in Rotterdam- het project leidt, lichten toe.

Rotterdam timmert aan een duurzame weg. Enkele jaren geleden tekende de gemeente het “Rotterdam Climate Initiatieve”, een ambitieus plan om het CO2-gehalte binnen de Gemeente voor 2025 met vijftig procent omlaag te brengen ten opzichte van 1990. ‘Met een energieslurpende haven binnen de gemeentegrenzen viel er veel winst te behalen, maar ook kleinere maatregelen dicht bij huis maken deel uit van dit initiatief’, vertelt Van Huffelen, ‘zoals het verbeteren van de duurzaamheid bij sportverenigingen. En duurzaamheid is niet de enige winst. Maatregelen moeten zichzelf terug verdienen. Als het economisch niets oplevert, kan het nooit op grote schaal toegepast worden. Onze regeling met een pakket maatregelen en een financieringsconstructie dienen beide doelen. Wij realiseren ons ook goed dat de kosten hierbij voor de baten uitgaan. Een duurzame sportaccommodatie vraagt nu eenmaal om een financiële investering die de meeste verenigingen zelf niet kunnen opbrengen. Tel daarbij op dat banken lastig kredieten kunnen verstrekken aan verenigingen en het plaatje is compleet’. Nugteren: ‘Naast het ontbreken van financiële middelen zien we ook dat er zoveel aanbieders van duurzame producten zijn dat bestuurders door de bomen het bos niet meer zien. Bestuurders hebben vaak niet de benodigde kennis van de materie en de markt is complex.

Eerste fase
Om hier verandering in te brengen is de stad gestart met 'Scoren met Energie om -in eerste instantie-een tiental verenigingen de helpende hand te bieden met verduurzamen en bezuinigingen. De Gemeente en Rotterdam Sportsupport hebben aan de hand van getoonde interesse en de vitaliteit van sportverenigingen tien verenigingen geselecteerd waarmee ze een samenwerking zullen aangaan. Deze verenigingen krijgen na gedegen onderzoek in de vorm van een door Sportsupport uitgevoerde “energiescan” een pakket aan maatregelen aangereikt waardoor minder energie wordt verbruikt. De sportvereniging hoeft zelf niet te investeren in deze maatregelen, dit is onderdeel van de aanpak. Daarnaast worden slimme meters aangebracht die inzicht geven in het energiegebruik. Sportsupport zal hiervoor gaan samenwerken met MET Energie, een bedrijf dat de benodigde specifieke ESCO-expertise in huis heeft en de markt voor energiebesparing goed kent. fonds. Van Huffelen. ‘Het innovatieve aan dit project is dat er niet zomaar subsidies worden verstrekt aan verenigingen. Financiering zal gaan via een daartoe bestemd fonds. Sportverenigingen gaan dus zelf geen lening aan, dit. Rotterdam Sportsupport en MET Energie. Zij zorgen voor de financiering van de maatregelen samen met de bank. In tegenstelling tot verenigingen kunnen gemeenten namelijk wel financiële middelen aanboren bij het bankwezen. Sportverenigingen gebruiken het fonds om de investering te doen en betalen terug via de gerealiseerde energiebesparing. In de bouwwereld is deze systematiek bekend als een Esco-constructie; Energy Service Company. De gemeente Rotterdam en Stichting Waarborgfonds Sport geven garanties af waardoor de vereniging geen financieel risico loopt.

Esco-constructie
Wanneer energiezuinige maatregelen zijn doorgevoerd bij een club, gaat de energierekening omlaag. Bij een Esco-constructie blijft een vereniging gedurende de contractperiode dezelfde kosten voor energie betalen als voorheen. Het bespaarde gedrag wordt gebruikt voor aflossing van de investering in energiebesparende maatregelen. Nugteren:‘We vinden het belangrijk dat verenigingen direct voordeel ontvangen bij aanvang van het project. Daarom geven we altijd 6 a 10 procent korting op de energierekening. Verenigingen gaan er dus van het allereerste moment op vooruit. Zodra investering is afgelost ervaren de verenigingen het volledige beparingsvoordeel op de energierekening’. Het contract dat Sportsupport afsluit met de verenigingen zal een looptijd van maximaal tien jaar hebben en zaken vastleggen als energielevering, monitoring, besparing en onderhoud. Van Huffelen: ‘Het mooie is dat er steeds weer andere verenigingen gebruik kunnen maken van het fonds omdat het geld uiteindelijk weer terug vloeit in het fonds. maatregelen Van Huffelen: ‘We bieden een pakket dat uit grote en kleine energiebesparende maatregelen bestaat. Sommige zaken verdienen zich direct terug, andere verdiensten kunnen pas na langere tijd geïncasseerd worden. We letten erop dat het een pakket is dat echt een flinke deuk in een pak boter kan slaan’. ‘Verenigingen krijgen jaarnota’s van de energieleverancier van vaak rond de 20.000 euro. Door het pakket aan maatregelen kan er rond de dertig procent bespaard worden op het energiegebruik’. ‘Zo’n pakket heeft weinig zin als het alleen om materiële middelen gaat. Het is minstens net zo belangrijk om mensen te motiveren hun gedrag te veranderen. Pas dan is de kans van slagen groot’. Besparingen kunnen simpel zijn zoals het op tijd uitzetten van de veld- of baanverlichting. Dat slurpt energie’. ‘Doorgevoerde maatregelen bij de club moeten ervoor zorgen dat leden zich af gaan vragen waarom zij thuis eigenlijk geen zonneboiler hebben’. ‘Daarnaast is het mooi als de ingevoerde duurzaamheid de competitie tussen de verenigingen onderling aanwakkert. Ze moeten als het ware de ‘strijd’ met elkaar aangaan over de vraag wie het meest energiezuinig opereert. Reken maar dat er onderling wordt gepraat door bestuurders die trots zijn op hun duurzame club’, aldus van Huffelen. Monitoring Nugteren: ‘Met behulp van slimme meters willen wij het energiegebruik van de vereniging inzichtelijk maken. Als je weet wat je verbruikt en hoe je dit kunt beïnvloeden wordt de motivatie om te gaan besparen groter. Daarnaast ontwikkelen wij samen met de Technische Universiteit Delft een App die door middel van een animatie de status van de besparing weergeeft. Hiermee kan breed binnen de vereniging gecommuniceerd worden’.

Toekomst
Ondanks het prille stadium van het project zien Van Huffelen en Nugteren veel enthousiasme bij de verenigingen. Als de eerste fase succesvol wordt, zal het concept gemeentebreed worden uitgerold. Een enorme taak gezien het feit dat er 350 verenigingen zijn in Rotterdam waarvan 140 met een buitensportaccommodatie. Het is een groot project maar Van Huffelen en Nugteren hebben er zin. Als er zich geen problemen voordoen met de financier(bank), koersen zij aan op een kickoff van het programma op 18 december. Grote problemen voorzien zij niet. Van Huffelen: ‘En ja als er problemen komen, dan lossen wij die op. Zo doen we dat in Rotterdam’.

---KADER---
Vereniging XerxesDZB als duurzame koploper Een van de tien verenigingen die geselecteerd is voor een pilotproject is voetbalvereniging XerxesDZBDZB. De club heeft de afgelopen jaren zelf niet stil gezeten op duurzaam gebied. De slogan van XerxesDZB, - meer dan voetbal alleen- maakte zij meer dan waar. Rien de Groot, van LG- architecten en zes jaar geleden lid geworden van de XerxesDZBbouwcommissie adviseerde de vereniging bij het bouwen van een nieuw verenigingsgebouw.

Emile van der Weg, coördinator bij XerxesDZB vertelt: ‘Samen met verschillende partijen zoals de deelgemeente, Sport & Recreatie en de dienst Stadsontwikkeling van de gemeente Rotterdam zijn we aan de slag gegaan om een nieuw mooi en vooral duurzaam clubgebouw neer te zetten’. ‘We brainstormden met elkaar over het gebouw en het thema duurzaamheid. Rien was erbij en keek met de ogen van een architect’. De Groot: ‘Je hebt duurzame oplossingen op micro- en macroniveau. Bij de laatste kijk je niet alleen naar een technisch detail, maar neem je de hele omgeving mee in het duurzame plaatje. Op microniveau viel er veel te halen. Zo wilden we het gebruik van de fiets stimuleren. Maar wil dit kans van slagen hebben, dan moeten mensen van de fietsenstalling echt de kleedkamer in kunnen rollen. Dus verplaatsten we het fietsenhok naar de kleedkamers.

Ook de kleedkamers zelf namen we onder handen. Er waren veel buitendeuren waardoor het gebouw veel warmte verloor. Nu hebben we een lange gang met één buitendeur. Ook heeft de kleedkamer veel meer capaciteit door het neerzetten van lockers. Vroeger liet een team alle kleding in de kleedkamer hangen en ging de kleedkamerdeur gedurende de hele wedstrijd op slot. Door het plaatsten van lockers hoeft dit niet meer en is onze capaciteit verdubbeld’.

‘En dan hebben we het nog niet eens over kleine maar doeltreffende maatregelen als deurdrangers, ledverlichting in de kantine en op de tribune, vloerverwarming die voor een geleidelijke en dus energiezuinige opwarming zorgt, muurisolatie, bewegingssensoren voor het licht en ga zo maar door’. De Groot: ‘als we onze cv-installatie gaan vernieuwen, dan kiezen we voor een ketel met grondverwarming met een zogenoemde warmte- en koude- opslag. Dit kan omdat we in de bouw hier al rekening mee hebben gehouden. Via de aanpak van Rotterdam Sportsupport willen wij zonnepanelen op het dak zetten’

‘Maar ook op macro-niveau willen wij ons profileren als een duurzame en maatschappelijk betrokken vereniging. Dit doen wij door mensen aan te spreken op hun gedrag middels de website, informatieborden en gewoon via mond-op-mondreclame. Het is verder van belang dat je je niet tot je club beperkt, maar dat je ook een sterke speler in de wijk bent, die bewoners betrekt bij beslissingen. Zo was geluidsoverlast een probleem. Maar sinds we de muren met planten hebben laten begroeien, lijkt er minder overlast te zijn. Bovendien staat het veel leuker dan zo’n saai blok beton’.

De Groot: ‘andere verenigingen die willen verduurzamen raad ik aan om een bouwcommissie op te starten waarin mensen met verschillende achtergronden kunnen plaatsnemen. Beperk jezelf in je visie niet alleen tot dubbelglas, maar ontwikkel een visie voor de lange termijn en draag die visie uit, keer op keer. Want zonder draagvlak lukt het niet’.